Ancient and sacred art

Old print DE CONSCIENTIA ET EIVS IVRE VEL CASIBUS. LIBRI QUINQVE

Starodruk DE CONSCIENTIA ET EIVS IVRE VEL CASIBUS. LIBRI QUINQVE

Paper, embossed leather, printing William Ames, Amsterdam 1631

W 1745 roku Michał Potocki - starosta krasnostawski, pisarz polny koronny, wojewoda wołyński, syn Feliksa Potockiego i Krystyny z Lubomirskich Potockiej – darował do zbioru jezuickiego kolegium w Krasnymstawie 300 oprawnych w skórę ksiąg na okładkach których widniał tłoczony herb Pilawa.

Prawdopodobnie z tego właśnie przekazu pochodzi przechowywana w zbiorze krasnostawskiego muzeum wydana w 1631 roku w Amsterdamie książka DE CONSCIENTIA ET EIVS IVRE VEL CASIBVS stanowiąca depozyt parafii p.w. św. Franciszka Ksawereg w Krasnymstawie. Na jej stronie tytułowej, oprócz widocznego u dołu dopisku COLLEGII CRASNOSTAW S[O]CI[E]TIS JESU, widnieje dwukrotnie powtórzony odręczny napis HARETICUS.

Autorem księgi jest William Ames, protestancki filozof i teolog, a samo pismo – którego tytuł tłumaczyć można „O prawie sumienia i sprawach go dotyczących” – stanowi zapis rozważań na temat etyki chrześcijańskiej.

Bogate opracowanie graficzne strony tytułowej zawiera w sobie przekaz symboliczny. Jej centrum zajmuje ustawiony na postumencie filar na którego powierzchni widnieje nazwisko autora, tytuł dzieła oraz werset 34:29 z Księgi Hioba. Na szczycie filaru umieszczono jabłko granatu na tle którego stoi otwarta księga oświetlona świecą. Ostatnie dwa elementy są wyraźną sugestią zasad teologii protestanckiej: Sola scriptura – Pismo Święte jest jedynym autorytetem w kwestii wiary i praktyki chrześcijańskiej - oraz Solus Christus – jedynie Chrystus ze względu na dwoistość Swojej natury może pośredniczyć między Bogiem a człowiekiem. Jego obecność sygnalizuje ustawiona na tle księgi płonąca świeca. Jabłko granatu odczytać można jako symbol wiernych zjednoczonych przez kościół, za „Pieśnią nad Pieśniami” interpretuje się je jako miłość Boga do ludzkości. Całość kompozycji umieszczona została na chmurze, którą w tym kontekście odczytujemy jako nawiązanie do Niebios.

Po lewej stronie filaru umieszczono uskrzydloną postać kobiecą o obnażonych piersiach. W dłoniach trzyma płonącą świecę i otwartą księgę – na niej widoczne jest serce otoczone przez węża połykającego własny ogon. Kobieta kieruje wzrok do góry, ku umieszczonemu w lewym, górnym rogu słońcu. Ponad jej głową rozpościerają się gałęzie liściastego drzewa, u jej stóp kiełkuje roślinność. Poniżej, na froncie postumentu, dostrzegamy palmę udekorowaną wieńcami laurowymi, przy niej znajduje się trąba. Całość przedstawienia interpretować można jako alegorię wiary i pobożności, wiecznej ufności Bogu, dzięki której, i w której, możliwe jest wszelki życie. Wiary, która zwycięży grzech i zło.

Po drugiej stronie filaru, pod drzewem o suchych, bezlistnych gałęziach, ustawiona została postać o zamkniętych oczach (ślepa?). Zamiast włosów na jej głowie widoczne są węże, w rękach trzyma zamkniętą księgę, a na niej ułożone jest serce przez które przechodzi wąż. W jednej z dłoni postaci umieszczono skierowaną w dół trąbę z której wydobywają się płomienie stanowiące tło dla całości przedstawienia. U dołu, na froncie postumentu, widnieje dymiąca trąba, wiązka gałązek cyprysowych i czaszka. Całość interpretować można jako alegorię grzechu, herezji i śmierci. Po obu stronach filaru zestawione zatem zostały odkupienie i potępienie.

W centralnej części postumentu poniżej przedstawienia umieszczony został stylizowany kartusz na którym umieszczono rok i miejsce publikacji dzieła oraz nazwę jego wydawcy.

Napis Hereticus jest formą cenzury zastosowanej przez prefekta biblioteki. Między innymi w ten sposób oznaczane były pisma i księgi uznawane za "heretyckie", na przykład, jak w tym przypadku - protestanckie.

 

 

Author: Muzeum Regionalne w Krasnymstawie
Back
Najnowsze wydarzenia
Recent events
Wirtualne zwiedzanie
Virtual tour
Galeria
Krasnystaw Gallery
Wystawy
Exhibitions